التهاب مری (ازوفاژيت)

در حالت طبيعى مقادير کمى از محتويات معده از طريق کارديا به‌درون مرى باز مى‌گردند که پس از مصرف غذا شايع‌تر است و معمولاً با آروغ همراه است. غذاى بالاآمده باعث ايجاد پريستالسيس ثانويه مى‌شود که بلافاصله مرى را پاک مى‌کند. ازوفاژيت زمانى رخ مى‌دهد که دفعات و حجم مايع بازگشتى از حد خاصى بيشتر شود و يا زمانى‌که مرى ديگر قادر به پاک کردن مادهٔ غذائى بالا آمده نباشد.
شدت التهاب با مدت زمانى‌ که مرى در معرض مواد غذائى بازگشتى قرار مى‌گيرد نسبت مستقيم دارد. ازوفاژيت که معمولاً به ۷ تا ۱۰ سانتى‌متر انتهاى ديستال مرى محدود است، عمدتاً به‌دليل وجود اسيدوپپسين ايجاد مى‌شود. با اين وجود، مرى نسبت به اسيدهاى صفراوى نيز حساسيت به خصوصى دارد که ممکن است در بيمارانى که تحت عمل جراحى قبلى معده قرار گرفته‌اند اهميت ويژه‌اى داشته باشد.   مهم‌ترين مانع ريفلاکس، اسفنکتر تحتانى مرى است. ميزان فشار اسفنکتر تحتانى مرى در حالت استراحت در بيماران مبتلا به ريفلاکس و افراد سالم شباهت زيادى دارد. حملات ريفلاکس در افراد عادى به‌دنبال انبساط موقت اسفنکتر رخ مى‌دهد. در بيماران مبتلا به ازوفاژيت، سه‌چهارم حملات ريفلاکس به‌دنبال يک انبساط موقتى اسفنکتر بروز مى‌کند. اکثر مبتلايان به ازوفاژيت، شب‌ها و به‌هنگام خواب دچار ريفلاکس مى‌شوند - وضعيتى که در افراد عادى شايع نيست. ريفلاکس شبانه به افزايش دفعات انبساط موقتى اسفنکتر بستگى دراد و با حملات دوره‌اى افزايش فعاليت معده همراه است. شانس بروز ازوفاژيت در شب بيشتر است چون مواد بازگشتى عمدتاً از اسيدوپپسين تشکيل شده، پريستالسيس مرى کاهش يافته و ميزان بزاق در دسترس براى خنثى‌کردن اسيد کمتر است. با تشديد التهاب ديوارهٔ مري، پريستالسيس نيز ضعيف‌تر مى‌شود و مرى بيشتر با اسيد مواجهه شده، بيشتر آسيب مى‌بيند.   اکثر مبتلايان مبتلا به ريفلاکس بالينى واضح (۸۰%) دچار فتقى هپاتال سُرخورنده هستند. تشخيص افتراقى  افتراق‌دادن علائم ناشى از تعدادى از بيمارى‌هاى شکم و داخل توراکس از يکديگر و از يک فتق سرخورندهٔ بدون عارضه در اغلب موارد مشکل است. کوله‌ليتياز، ديورتيکوليت، زخم پپتيک، آشالازى و بيمارى شريان کرونر از جمله نمونه‌هاى شايع هستند.
عوارض  ازوفاژيت شايع‌ترين عارضهٔ ريفلاکس است. ممکن است زخم‌هاى کوچک و سطحى بروز کنند. گاهى از اوقات بعضى از مناطق فاقد اپى‌تليوم در کارديا به اپى‌تليوم ستونى تبديل مى‌شود (مرى‌ بارت). اين عارضه در ازوفاژيت‌هاى شديد ديده مى‌شود و ممکن است به آدنوکارسينوم منتهى شود. آسپيراسيون موارد بالا آمده ممکن است باعث پنومونى و به‌ندرت آبسهٔ ريوى شود.
پيش‌آگهى  نتيجهٔ عمل جراحى در حدود ۹۰% از بيماران رضايت‌بخش است. در ۱۰% باقى‌مانده ريفلاکس باقى مى‌ماند يا عود مى‌کند. درمان درمان طبى  دست‌کم نيمى از فتق‌هاى هياتال سُرخورنده در مرى بدون علامت هستند.   بيمار نبايد پس از غذا خوردن بخوابد و نبايد قبل از خواب دير غذا بخورد. سر تخت بيمار بايد ۴ تا ۶ اينچ بالاتر قرار بگيرد؛ استفاده از چندين بالش تقريباً هيچ‌گاه موفقيت‌آميز نبوده است.   با وعده‌هاى غذائى کوچک و متعدد محتويات معده خنثى باقى مى‌مانند و از اتساع معده پيشگيرى مى‌شود. غذاهائى که چربى کم و پروتئين زياد دارند فشار اسفنکتر تحتانى مرى را افزايش و ريفلاکس را کاهش مى‌دهند. داروهاى پروکينتيک نظير سيزاپرايد و متوکلوپراميد، احتمالاً با افزايش دادن تون اسفنکتر و پريستالسيس مرى و معده بهبود ازوفاژيت را تسريع مى‌کنند.   انواع خفيف تا متوسط ازوفاژيت به‌خوبى به ۸ تا ۱۲ هفته درمان با بلوکرهاى رسپتور H2 پاسخ مى‌دهند. امپرازول بهتر از سايمتيدين يا رانيتيدين است. مشکل اين داروها اين است که در صورت قطع دارو عود بيمارى حتمى است که احتمالاً ناشى از اين است که نه در فشار اسفنکتر و نه در پريستالسيس مرى پيشرفتى حاصل نمى‌شود. اضافه کردن يک داروى پروکينتيک نيز باعث بهتر شدن نتايج درمان نمى‌شود. درمان جراحى  جراحى در ۱۵% از بيمارانى که با وجود درمان طبى مناسب دچار ادامه يافتن يا عود علائم هستند، در کسانى‌که اسفنکتر مرى اصلاً کارآئى مکانيکى ندارد (فشار اسفنکتر < ۶ ميلى‌متر جيوه)، و در بيمارانى که حين درمان با تنگى مراجعه مى‌کنند، توصيه مى‌شود.   کارآمدترين روش، فوندوپليکاسيون نيسن است که عبارت است از پيچيدن کامل قسمتى از فوندوس به دور ۴-۳ سانتى‌متر تحتانى مرى و بخيه‌زدن آن، که در نتيجه اسفنکتر گاستروازوفاژيال از درون تونل کوتاهى از معده عبور خواهد کرد.   به فتقى که قابل بازگردانيدن نباشد، مرى کوتاه اکتسابى اطلاق مى‌شود.
درمان اين است که به‌کمک استپلر CIA از انحناء کوچک معده لوله‌اى براى انتهاى تحتانى مرى ساخته شود (عمل کوليس). سپس مى‌توان فوندوس جديد را به‌دور لولهٔ مروى ساخته شده پيچيد (کوليس‌نيسن).   عمل کاهش اسيديتهٔ معده نبايد به‌صورت روتين در ترميم فتق هياتال انجام شود، بلکه بايد براى بيمارانى نگه داشته شود که بيمارى شناخته‌شدهٔ زخم پپتيک دارند. يافته‌هاى بالينى   نشانه‌ها و علائم  درد سوزشى در ناحيهٔ اپى‌گاستر و پشت جناغ - سوزش سردل - پس از غذاخوردن و در حال خواب و يا در وضعيت خوابيده بروز مى‌کند. اين ناراحتى به‌طور نسبى يا کامل با نوشيدن آب يا ساير مايعات، آنتى‌اسيدها، يا در بسيارى از موارد با ايستادن يا نشستن برطرف مى‌شود.
بيمارانى که دچار رگورژيتاسيون شديد هستند، غالباً از اين شکايت دارند که مايع تلخ يا ترش‌مزه تا حلق يا دهان بالا مى‌آيد (ترش‌کردن)، به‌خصوص زمانى که در وضعيت خوابيده قرار مى‌گيرند. تهوع و استفراغ در بالغين شايع است، ولى در نوزادانى که با تأخير در رشد مراجعه مى‌کنند شايع‌ترين علامت است. تأخير در رشد نتيجهٔ رگورژيتاسيون بعد از غذا است که باعث استفراغ مى‌شود. کم‌خونى نيز علامت شايع ديگرى در اين گروه سنى است. علائم ريوى (نظير خس‌خس سينه و تنگى‌نفس) نيز ممکن است به‌علت آسپيراسيون بروز کند.   ديسفاژى نشانهٔ مرحلهٔ پيشرفته‌‌تر بيمارى است و احتمال بروز عوارض نيز در آن بيشتر است. بررسى‌هاى تصويربردارى  تشخيص فتق هياتال سرخورندهٔ مرى در راديوگرافي، با مشاهدهٔ قسمتى از معده که از طريق شکاف مرى به‌سمت بالا جابه‌جا شده اثبات خواهد شد. مطالعات فلوئوروسکوپيک در شرايطى که معده پر از باريوم است حساسيت چندانى ندارد (۴%) ولى براى تشخيص ريفلاکس نسبتاً اختصاصى است (۸۵%). بررسى‌هاى اختصاصى  ازوفاگوسکوپى (و بيوپسي) به‌ويژه در تعيين وجود و شدت ازوفاژيت و تشخيص بيمارى‌هاى همراه در قسمت فوقانى دستگاه گوارش (نظير اپى‌تليوم بارت، زخم دوازدهه) ارزش زيادى دارد.   متوسط فشار اسفنکتر تحتانى مرى در حال استراحت در بيماران مبتلا به ازوفاژيت ناشى از ريفلاکس (۱۵ ميلى‌متر جيوه) پائين‌تر از گروه شاهد (۳۰ ميلى‌متر جيوه) است، ولى بين اين دو گروه (بيمار و شاهد) مرز واضحى وجود ندارد، بنابراين ريفلاکس تنها زمانى به‌صورت قطعى تشخيص داده مى‌شود که فشار در حال استراحت زير ۶ ميلى‌متر جيوه باشد پريستالسيس مرى در اکثر بيماران مبتلا به ريفلاکس غيرطبيعى است و امواج پريستالتيک کم‌دامنه هستند و سرعت حرکت آنها به جلو کند است. اين نقص معمولاً محدود به ثلث تحتانى مرى است و هرچه ازوفاژيت شديدتر باشد نقص امواج پريستالتيک نيز بدتر مى‌شود.   بررسى طولانى‌مدت pH در قسمت تحتانى مرى حساس‌ترين روش اثبات وجود ريفلاکس غيرطبيعى است. بررسى طولانى‌مدت pH نشان داده است که بيشتر بيمارانى که دچار ازوفاژيت هستند، عمدتاً در شب ريفلاکس دارند.  منبع: ایران سلامت

گاستریت

گاستریت یا ورم معده به حالتی گفته می شود که در آن معده دچار التهاب یا عفونت خفیف در لایه مخاطی می شود و معمولا به دو حالت ورم معده شدید یا مزمن بروز می کند.
گاهی اوقات ممکن است ورم معده در صورت طولانی شدن منجر به زخم سطحی معده شود.
● چه عواملی باعث بروز گاستریت می شوند؟
کشیدن سیگار، زیاده روی در خوردن بویژه مصرف مواد غذایی که به سادگی قابل هضم نیستند، ترشح بیش از اندازه اسید معده که اغلب در نتیجه مصرف نوشیدنی های الکلی صورت می گیرد، ابتلا به عفونت های باکتریایی یا عفونت های ویروسی که این نوع از ورم معده ممکن است مسری باشد، مصرف زیاد کافئین و مصرف برخی از داروها مانند: آسپرین ، داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی ، استرس ، رژیم غذایی نامناسب ، ابتلا به برخی از بیماری ها که باعث کاهش مقاومت می شوند، خستگی یا کار زیاد و در نهایت وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده همگی می توانند از عوامل بروز بیماری گاستریت باشند.
همچنین گاهی اوقات گاستریت پس از انجام یک عمل جراحی مهم یا یک آسیب روحی، سوختگی یا ابتلا به عفونت های شدید بروز می کند. برخی از بیماری های خاص نیز مانند کم خونی شدید، اختلالات دستگاه ایمنی خودکار موجب ابتلا به گاستریت می شود. لازم به ذکر است که گاهی مصرف برخی از مواد تحریک کننده مانند ادویه هایا غذاهای آلرژی زا نیز می تواند این مشکل را تشدید کند.
● علائم بیماری گاستریت کدامند؟
شایع ترین علائم این بیماری درد شکمی و دل پیچه، سیاه شدن اجابت مزاج در اثر خونریزی گوارشی ، احساس سوزش در بالای شکم و گاهی استفراغ، بی اشتهایی، تب ، ضعف ، تورم شکم، درد تند، مبهم و یا آزاردهنده در قفسه سینه، احساس اسید معده در دهان و ندرتا اسهال است. گاستریت همچنین با آروغ یا نفخ همراه است.
علاوه بر این در گاستریت حاد علائمی چون کوفتگی، احساس پر بودن معده، سر درد، سر گیجه، تشنگی شدید، تنفس تند، کشیدگی شکم، حساس و سفت شدن شکم مشاهده می شود.
در گاستریت مزمن ممکن است اختلال در حرکت معده و بروز علائمی چون علائم زخم معده بروز کند.
● چگونه می توان از ابتلا به گاستریت پیشگیری کرد؟
اگرچه شما همیشه نمی توانید مانع از بروز عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پایلوری شوید اما توصیه های زیر برای کاهش خطر ابتلا به گاستریت مفید هستند. یکی از راههای مهم پیشگیری از بروز این بیماری رعایت کردن حد تعادل در خوردن و آشامیدن است. هوشمندانه غذا بخورید. اگر اغلب اوقات هضم غذا برای شما دشوارست، تعداد وعده های غذایی را اضافه کرده اما از حجم غذا در هر وعده بکاهید. از مصرف مواد غذایی که دریافته اید معده شما را تحریک می کنند مانند غذاهای ادویه دار، مواد خوراکی اسیدی، غذاهای سرخ کرده و یا پرچرب پرهیز کنید.
همچنین به خاطر داشته باشید، بویژه کسانی که مستعد ابتلا به ورم معده هستند نباید وعده های غذایی را فراموش کنند و باید برای هر روز برنامه غذایی منظمی را دنبال کنند. از مصرف نوشیدنی های الکلی بپرهیزید چراکه الکل باعث تحریک پذیری و ساییده شدن لایه مخاطی معده شده و در نهایت منجر به التهاب و خونریزی معده می شود. سیگار نکشید.
کشیدن سیگار در لایه محافظ معده اختلال ایجاد کرده و معده را مستعد ابتلا به گاستریت و همچنین زخم معده می کند. سیگار در عین حال اسید معده را افزایش می دهد، بهبود معده را به تاخیر می اندازد و یکی از فاکتورهای مهم خطرزا در ابتلا به سرطان معده است. حتی المقدور از مصرف داروهایی که معده شما را ناراحت می کند، خودداری کنید. نوع داروی مسکنی که استفاده می کنید تغییر دهید. اگر برایتان مقدور است از داروهایی چون آسپرین و ایبوبروفن استفاده نکنید. این قبیل داروها می توانند منجر به التهاب معده شده و تحریکات موجود در معده را تشدید کنند. در عوض می توانید از مسکن های حاوی استامینوفن مصرف کنید.
در مورد مصرف داروی مناسب همچنین می توانید با پزشک مشورت کنید تا بهترین راه حل را در اختیار شما قرار دهد. در صورتی که می دانید چه عواملی می تواند در شما باعث بروز یا تشدید این حالت شود باید آن عامل را حذف کنید که معمولا در این صورت ظرف چند روز بهبودی حاصل می شود.
● راههای درمان بیماری گاستریت کدامند؟
درمان گاستریت بستگی به عامل خاص بروز آن دارد و ممکن است شامل تغییر در نحوه زندگی، مصرف دارو و یا در موارد بسیار نادر انجام جراحی برای درمان بیماری و یا حالت خاصی که منجر به ورم معده شده است، باشد.
تشخیص این بیماری با استفاده از روش آندوسکوپی و دیدن درون معده انجام می گیرد. در این روش یک لوله انعطاف پذیر از مری به داخل معده هدایت می شود. به هنگام آندوسکوپی امکان دارد تکه کوچکی از بافت از مخاط معده برداشته شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده شود. هدف از استفاده از این روش رفع علائم و حذف دارو یا ماده ای است که باعث ناراحتی معده می شود.
در صورت بروز خونریزی زیاد ممکن است نیاز به بستری کردن وجود داشته باشد. برای ناراحتی و درد خفیف می توان از داروهای خنثی کننده اسید یا استامینوفن استفاده کرد اما از آسپیرین استفاده نکنید.
امکان دارد سایر داروها مثل داروهای بهبود دهنده زخم نیز تجویز شوند. در روز اول حمله ورم معده غذاهای جامد نخورید. مرتبا مایعات و ترجیحا شیر یا آب بنوشید. تدریجا رژیم غذایی عادی خود را از سر گیرید، اما از غذاهای داغ و پر ادویه ، الکل ، قهوه و غذاهای اسیدی پرهیز کنید تا زمانی که علائم کاملا برطرف شوند. در پایان به خاطر داشته باشید که مشکلات گوارشی ازبهم خوردگی ساده معده گرفته تا سرطان معده می توانند به دلایل بسیاری از جمله شکل زندگی که ما انتخاب می کنیم و برایمان قابل کنترل است، بروز کنند. در مجموع باید دستگاه گوارش را سالم نگه داشت که در این زمینه می توان از توصیه های پزشکان کمک گرفت.
منبع: سایت پزشکان بدون مرز